Przejdź do zawartości

Krzęcin (województwo małopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krzęcin
wieś
Ilustracja
Panorama Krzęcina
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Skawina

Liczba ludności (2022)

1651[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-051[3]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0335166

Położenie na mapie gminy Skawina
Mapa konturowa gminy Skawina, w centrum znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Krzęcin”
Ziemia49°56′36″N 19°44′32″E/49,943333 19,742222[1]
Strona internetowa

Krzęcinwieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skawina[4].

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Krzęcin[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0335172 Bujaki część wsi
0335189 Dział część wsi
0335195 Lamuze część wsi
0335203 Pod Cmentarzem część wsi
0335210 Pod Górą część wsi
0335226 Pod Ostrą Górą część wsi
0335232 Skotnica część wsi
0335249 Szczęsna część wsi

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie z 1589 roku.

Wieś została założona na prawie polskim (iure polonico) w wieku XIII przez Krzęta lub Krzczęta o czym świadczy patronimiczna forma nazwy z końcówką „-in”. Staropolskie imię Krzęta i Krzęczta zanotowano w kilku dokumentach średniowiecznych z 1370 i 1375 roku[7].

Pierwsza wzmianka o Krzęcinie pochodzi z 1254 roku, kiedy książę krakowski i sandomierski Bolesław Wstydliwy przekazał wieś w skład uposażenia klasztoru zwierzynieckiego, zwalniając ją jednocześnie od różnych obowiązków wynikających z prawa polskiego, takich jak stan, stróża, przewód, powóz i powołowe. Potwierdził to w kolejnym dokumencie, wystawionym dwa lata później[8][9].

W 1274 wschodnia granica śląskiego księstwa opolskiego została przesunięta z rzeki Skawy do Skawinki z wyjątkiem tzw. korytarza radwanickiego[10], natomiast Krzęcin został jedną z najważniejszych miejscowości powstałej w ten sposób enklawy kolejnych śląskich księstw: od około 1290 cieszyńskiego, od około 1315 oświęcimskiego, od 1445 zatorskiego[9]. To ostatnie zostało zakupione przez polskiego króla w 1494, a w 1513 roku stało się częścią Korony Królestwa Polskiego[11][12].

W dwóch dokumentach sądowych spisanych po łacinie z 1401 roku wymieniony został sołtys z Krzęcina: Stanislaus scultetus de Krzszczanczin, a w drugim z 1402 roku Stanislaus de Krzszczanczin[7][13]. W napisanym w latach 1440–1480 dziele Liber beneficiorum polskiego historyka Jana Długosza, miejscowość określona jest jako Krzszczanczin (Krzczęcin). Autor wymienia we wsi kościół, karczmę, młyn, sześć stawów rybnych (dwa mniejsze i cztery większe)[9] oraz klasztorny folwark[8]. Wieś jako uposażenie klasztoru płaciła dziesięcinę i była zwolniona od pańszczyzny[7].

W czasach Długosza wieś liczyła 24 łany, z których płaciła klasztorowi czynsz w wysokości pół florena od łanu. Właściciel karczmy płacił cztery grzywny, jeden zagrodnik 16 groszy i ten też był zobowiązany do konnego rozwożenia listów[9]. Od 1564 roku wieś wraz z całym księstwem zatorskim leżała w powiecie śląskim[12] województwa krakowskiego i była niezmiennie własnością klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu[14].

W 1589 roku w miejscowości wybudowano Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie, gruntownie przebudowany w 2. poł. XVIII w. i wielokrotnie odnawiany w XX wieku[15].

Według zapisków historycznych w XVIII wieku w Krzęcinie panowała zaraza, w której zmarli wszyscy mieszkańcy wsi z wyjątkiem dwóch rodzin Zięcików i Kumalów[8]. Ponownie została zasiedlona przez ludność przybyłą zza Wisły[16].

Do czasów I rozbioru Polski, który nastąpił w roku 1772, Krzęcin znajdował się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po rozbiorze znalazł się w części, która przypadła Austriakom – w tzw. prowincji austriackiej. Zaborcy przejęli wówczas wieś na własność, odbierając ją norbertankom i wystawiając na sprzedaż. Wieś kupił właściciel sąsiedniej Polanki z polskiego rodu Hallerów, a od niego zakupiona została przez Guntherów[8].

Pod koniec wieku XIX wieś wraz z całą Galicją była częścią Królestwa Galicji i Lodomerii znajdując się w granicach monarchii Austro-Węgier i leżąc w powiecie podgórskim[9]. Liczyła razem z dworem 7,9 km². Znajdowały się w niej kościół parafialny, jednoklasowa szkoła oraz kółko rolnicze[17]. W 1869 roku liczba mieszkańców wynosiła 666 osób, a w 1880 – 775. Spis powszechny z 1890 zanotował osób 792, z czego 384 było płci męskiej, a 408 żeńskiej, 786 mieszkańców było wyznania rzymsko katolickiego, a 6 osób wyznawało judaizm[7].

W 1898 roku miejscową gwarę ludową, jaką mówili mieszkańcy wsi, oraz samą wieś opisał Stanisław Dobrzycki w swojej pracy pt. O mowie ludowej we wsi Krzęcinie[18].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wraz z całą Galicją wieś weszła w skład II Rzeczypospolitej i leżała w powiecie wadowickim w województwie krakowskim.

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krzęcin, po jej zniesieniu w gromadzie Wielkie Drogi. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[19].

Kultura

[edytuj | edytuj kod]
  • Na terenie miejscowości działa 77 Drużyna Harcerska „Biedronka” im. Armii Krajowej[20] ZHP.
  • Orkiestra dęta z Krzęcina istnieje od 1986 roku. Jej założycielem i dyrygentem jest Antoni Bylica. W 1990 roku oraz w 1996 orkiestra zdobyła pierwsze miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych.

Osoby związane z Krzęcinem

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 63438
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 627 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-10].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. a b c d Dobrzycki 1898 ↓, s. 1.
  8. a b c d Dobrzycki 1898 ↓, s. 2.
  9. a b c d e Praca zbiorowa 1880 ↓, s. 181.
  10. Rafał Malik: Oświęcim.Charakterystyka układu lokacyjnego miasta oraz jego rozwój przestrzenny w okresie średniowiecza. Kraków: 1994.
  11. Prokop 2002 ↓.
  12. a b Truś 2008 ↓, s. 35.
  13. Praca zbiorowa 1879 ↓.
  14. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
  15. a b Kutaś 2013 ↓, s. 26.
  16. Dobrzycki 1898 ↓, s. 3.
  17. Dobrzycki 1898 ↓, s. 1–2.
  18. Dobrzycki 1898 ↓.
  19. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
  20. Teresa Warchał: 77 dh Biedronka.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]